แผนที่ - แคว้นอารากอน (Aragon)

อารากอน (สเปนและAragón) หรือ อะราโก (Aragó) เป็นแคว้นปกครองตนเองทางภาคตะวันออกเฉียงเหนือของประเทศสเปน มีอาณาเขตทางทิศเหนือติดต่อกับประเทศฝรั่งเศส ทางทิศตะวันออกติดต่อกับแคว้นกาตาลุญญา ทางทิศใต้ติดต่อกับแคว้นบาเลนเซีย และทางทิศตะวันตกติดต่อกับแคว้นกัสติยา-ลามันชา แคว้นกัสติยาและเลออน แคว้นลาริโอฆา และแคว้นนาวาร์ ประกอบด้วยจังหวัดซาราโกซา จังหวัดอูเอสกา และจังหวัดเตรูเอล มีแม่น้ำเอโบรไหลผ่านในพื้นที่ ตอนเหนือเป็นภูเขาสูง มีหุบเขาที่อุดมสมบูรณ์และสวยงาม ส่วนตอนใต้ค่อนข้างแห้งแล้ง

นอกจากจังหวัดทั้งสามแล้ว แคว้นอารากอนยังแบ่งย่อยออกเป็น 33 เทศมณฑล (comarcas) อีกด้วย

ในอดีตอารากอนเป็นเขตการปกครองแห่งหนึ่งในระบอบศักดินาสวามิภักดิ์ของชาวแฟรงก์ ก่อนที่จะประกาศตนเองเป็นอาณาจักร ซึ่งจะถูกรวมเข้ากับราชอาณาจักรปัมโปลนา (ภายหลังคือราชอาณาจักรนาวาร์) ในปี ค.ศ. 925 อาณาจักรปัมโปลนานี้ประกอบด้วยเคาน์ตีอารากอน โซบราร์เบ (Sobrarbe) ริบากอร์ซา (Ribagorza) และดัชชีกัสติยา

หลังจากการสวรรคตของพระเจ้าซานโช อาณาจักรนี้ถูกแบ่งให้โอรสของพระองค์ไปปกครอง ในช่วงแรกพระเจ้ารามิโรที่ 1 ได้ขึ้นเป็นกษัตริย์แห่งอารากอน ต่อมาพระเชษฐาของพระองค์สวรรคต พระองค์จึงมีฐานะเป็นกษัตริย์แห่งโซบราร์เบและรีบากอร์ซาด้วย ราชอาณาจักรใหม่แห่งนี้เติบโตอย่างรวดเร็ว รวมแคว้นนาวาร์ไว้ได้ และพิชิตเมืองซาราโกซาได้ในปี ค.ศ. 1118 สามารถคงสถานะราชอาณาจักรไว้ได้จนถึงปี ค.ศ. 1479 เมื่อพระเจ้าเฟร์รันโดที่ 2ทรงราชาภิเษกสมรสกับสมเด็จพระราชินีนาถอิซาเบลแห่งกัสติยา ก่อตั้งราชอาณาจักรสเปนขึ้น

อารากอนยังเป็นชื่อของตำแหน่งกษัตริย์ เนื่องจากการรวมกันของราชวงศ์เคานต์แห่งบาร์เซโลนา (รามอน เบเรงเกร์ที่ 4) กับพระราชินีแห่งอารากอน (พระราชินีเปโตรนิลา) โอรสของทั้งสองพระองค์จึงได้สืบทอดการปกครองในดินแดนดังกล่าวจนกระทั่งตำแหน่งนี้สิ้นสุดลงอย่างสมบูรณ์ หลังจากการรวมกับราชวงศ์ของแคว้นคาสตีล แต่ตำแหน่งนี้ก็ยังใช้อยู่จนกระทั่งปี ค.ศ. 1714

กษัตริย์แห่งอารากอน (ซึ่งนักประวัติศาสตร์บางคนในปัจจุบันเรียกว่า "กษัตริย์แห่งอารากอนและเคานต์แห่งบาร์เซโลนา") ได้ปกครองดินแดนซึ่งไม่เพียงแต่ประกอบด้วยบริเวณแคว้นอารากอนในปัจจุบันเท่านั้น แต่ยังครอบคลุมไปถึงแคว้นกาตาลุญญา และต่อมายังได้ทรงครอบครองหมู่เกาะแบลีแอริก แคว้นบาเลนเซีย แคว้นซิซิลี เมืองเนเปิลส์ และแคว้นซาร์ดิเนียอีกด้วย

กษัตริย์แห่งอารากอนทรงเป็นกษัตริย์ของแคว้นโดยตรง และยังทรงดำรงตำแหน่งกษัตริย์แห่งบาเลนเซีย กษัตริย์แห่งมาจอร์กา (ในช่วงเวลาหนึ่ง) เคานต์แห่งบาร์เซโลนา ลอร์ดแห่งมงเปอลีเย และดุ๊กแห่งเอเธนส์และเนโอพาเทรีย (ชั่วคราว) แต่ละตำแหน่งทำให้พระองค์มีอำนาจอธิปไตยเหนือแคว้นแคว้นเดียว และตำแหน่งเหล่านี้จะเปลี่ยนไปเมื่อพระองค์เสียดินแดนไปและได้รับดินแดนมา

ในช่วงสงครามกลางเมืองสเปน ในแคว้นอารากอนได้ปรากฏการก่อตั้งชุมนุมอนาธิปไตย (ผู้ต้องการล้มกฎหมายและการปกครอง) ขึ้นหลายแห่ง